Alt ve orta gelir grubuna yönelik TOKİ konutlarında kullanıcı memnuniyetinin araştırılması: Bursa örneği

Abstract

Onsekizinci yüzyılın ikinci yarısında İngiltere'de başlayıp, giderek etkisini tüm dünyada hissettiren Endüstri Devrimi'nin gerçekleşmesiyle, üretim teknolojileri ve örgütlenmesi değişmiş, bu da toplumsal yapının dönüşümünü beraberinde getirmiştir. Devrimin gerçekleştiği ülkelerde bir yandan çeşitli alanlarda gelişmeler yaşanırken, diğer yandan farklı sorunlar da ortaya çıkmıştır. Endüstriyel üretkenliğin yoğunlaşması ile oluşan yığınsal göçler ve kentleşme sürecinde, özellikle İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra konut gereksinimi giderek artmış, konut bir sorun haline gelmiştir. Bu dönemde Avrupa ülkelerinde devlet eliyle, niceliksel olarak çok büyük rakamlara ulaşan, fakat nitelik bakımından oldukça yetersiz olan konutlar üretilmiş, 80'li yıllarda konutların iyileştirilmesine yönelik çalışmalar yapılmıştır. Türkiye'de ise, diğer gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi -konut ve barınma hakkı insanın temel haklarından biri olmasına rağmen- dar gelirlilere yönelik barınma gereksinimi büyük oranda kaçak yapılaşmayla karşılanmaya çalışılmaktadır. 1984 yılında kurulan Toplu Konut İdaresi, son yıllarda ilan ettiği ?konut seferberliği? kapsamında 500.000 konut üretmeyi hedeflemektedir. Ekonomik yetersizliklerden dolayı hayatı boyunca konut sahibi olma şansı elde edemeyen insanlara konut sahibi olma şansı sağlayan TOKİ uygulamaları, Türkiye'nin 81 ilinde hızla çoğalmakta ve kent planlamasında belirleyici bir rol oynamaktadır.Bu çalışmanın konusu, Bursa'daki alt ve orta gelire yönelik TOKİ konutlarında kullanıcı memnuniyetinin araştırılmasıdır. Giriş bölümünde, çalışmanın amacının, kapsamının ve yönteminin yer aldığı tezin ikinci bölümünde ise, konutta kullanıcı memnuniyeti ve kalite kavramı irdelenmiştir. Konut kavramı, konut ve kullanıcı ilişkisi, kullanıcı gereksinimleri ve istekleri ile birlikte ele alınan kullanıcı memnuniyeti kavramı; fiziksel, sosyal, ekonomik ve psikolojik faktörler bağlamında incelenmiştir. Memnuniyet düzeyiyle doğru orantılı olan konutta kalite kavramı ise; fiziksel, sosyo-kültürel, politik, psikolojik ve ekonomik boyutlarıyla ele alınmıştır. Tezin üçüncü bölümünde, dünyada ve Türkiye'de konut üretimi ve dar gelirlilere yönelik konut politikalarının gelişimi incelenmiştir. Bölüm kapsamında, konut arzı ve konut talebi, alt gelir gruplarına yönelik konut üretim biçimleri ve konut sorununun temel öğeleri de yer almaktadır. Dördüncü bölümünde Toplu Konut İdaresi ve uygulamalarının incelendiği tez çalışmasında; cevaplandırılması amaçlanan temel soru, binlerce kişi arasından çekilişle TOKİ'nin ürettiği konutlardan birinin sahibi olmaya hak kazanan kullanıcıların, yaşamakta oldukları konut alanlarından memnuniyetlerinin ne düzeyde olduğu ve hangi faktörlerden memnun olup olmadıklarıdır. Bu doğrultuda, tezin beşinci bölümünde Bursa'da gerçekleştirilen alan çalışması yer almaktadır. Alan çalışmasında, öncelikle Bursa'daki konut üretiminin gelişimi, kentteki konut gereksinimi/konut talebi ve Bursa Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde yer alan TOKİ konut uygulamaları incelenmiştir. Bu incelemenin ardından, Bursa'daki TOKİ konut alanlarında kullanıcı memnuniyetinin değerlendirilebilmesi için çalışma alanlarının seçim kriterlerinin belirlenmesiyle birlikte Hasanağa, Yunuseli, Kestel TOKİ konutlarında yapılan anket çalışması doğrultusunda elde edilen kullanıcı profiline ilişkin ve farklı değişkenlerle, kullanıcı memnuniyeti ölçümünde yararlanılan faktörlerin karşılaştırılmasına ilişkin bulgular ortaya koyulmuştur. Araştırma sonuçları ve öneriler bölümünde ise, beşinci bölümde anketlerin değerlendirilmesi sonucunda tespit edilen bulgulara dayanılarak, alt ve orta gelir grubuna yönelik TOKİ konutlarında kullanıcı memnuniyetinin değerlendirilmesi yapılmış, bu doğrultuda farklı kişi ve kurumların yorum ve görüşlerinin de ele alınmasıyla, sonuç ve öneriler geliştirilmiştir.

After the Industrial Revolution which began in England in the second half of the eighteenth century and increasingly lifted its effectiveness all over the world, production technologies and organization changed, which thus brought about the transformation of society. In one hand while various developments occured, on the other hand different problems arised in the countries that the revolution eventuated. In the process of massive migration and urbanization because of industrial productivity, especially after the Second World War, the housing need increasingly accrued and housing became a problem. In this period, too many houses as quantity which are inadequate in quality are produced by governments in European countries and these houses were restored in 1980's. Altough housing is one of the major human rights, the need of low-income people for housing has largely been tried to met by constructing houses illegallly in Turkey like other developing countries. The aim of Toplu Konut İdaresi (Public Housing Administration), which was founded in 1984, is to construct 500.000 houses within the "housing campaign" which has been announced in recent years. TOKİ applications, which enables people who have never had the chance to own a house, have been rapidly rising in the 81 cities of Turkey and has had a leading role in urban planning schemes.This study aims to reveal user satisfaction in TOKİ constructions for low and middle income people. The aim of the study, its scope and its method have been discussed in the first chapter. In the second chapter, the user satisfaction and the concept of quality have been studied. The concept of house has been examined in the context of house, user relation, user satisfaction, which has been discussed together with user needs and demands, and physical, social, economical and psychological factors. The concept of house quality, which is related to satisfaction, has been discussed in physical, socio-cultural, political, psychological, and economical dimensions. In the third chapter of the thesis, housing production and the development of the housing policies in Turkey and the world have been discussed. In this chapter, housing supply and demand, kinds of production for the lower class and the fundamentals of the house construction problems have also been analyzed. In the fourth chapter of the thesis, where the applications of TOKİ are investigated, the main question to be answered is, if the users who have had the right to own one of the houses TOKİ has produced, are satisfied from the houses that they live in or not. For this purpose, the factors that affect their satisfaction and users' satisfaction levels are examined. The field work carried out in Bursa is also included in the fifth chapter of the thesis. Primarily the development of housing production, the need and demand for housing in the city and TOKİ constructing applications within the borders of Bursa municipality have been examined in the field work. Subsequently, the criteria of choosing TOKİ housing areas in Bursa to examine the user satisfaction in the field work and the results about user profiles and differences gained from surveys carried out have been stated. Furthermore, the findings related with comparing the factors used while measuring user satisfaction, have also been stated. In this respect, results and suggestions have been developed by handling opinions and ideas of different people and organisations.