Gazâlî'nin düşünce sisteminde irade varlığı olarak Tanrı

Abstract

İrade kelimesi Allah'a atfedilip atfedilmeyeceği hususunda filozoflar ve kelamcılar arasında tartışmalara neden olan bir kavramdır. Problemin kaynağı Tanrı-âlem ilişkisine dayanmaktadır. Tanrı ve âlem arasındaki ilişkiyi sudur teorisi ile açıklayan filozoflar için irade kelamcıların anladığı manada "âlem ile Tanrı arasına giren zaman" şeklinde kabul edilemez bir sıfat iken, zamansal yaratmayı kabul eden kelamcılar için ise olmazsa olmaz bir sıfat olup, Tanrı ile âlem arasına zaman girmesinde problem yoktur. Çalışmamız, kavramın içerdiği anlamlar ve ihtilafa sebep olan yönleri ile beraber Gazâlî'nin içerisinden geldiği kelam geleneği ve üzerinde çalışmalar yaptığı felsefe geleneği arasında 'İrade Varlığı Olarak Tanrı'nın nasıl temellendirildiğini incelemeyi hedeflemektedir.

The concept of will is a subject that have causedcontroversy among philosophers and theologians about whether or not to be attributed to Allah. The source of the problem is based on the god-universe relationship. For philospohers who explain the relationship between god and universe with "sudur theory" the will is an adjective, in the form of time between the universe and god which is unacceptable, on the other side for theologists who accept temporally creation, the will is an obligatory adjective and they see no problem in entering time between god and the universe. The aim of this study is to examine the meaning of the concept and the aspects of the conflict, along with the tradition of Ghazal's kalam and his studies on philosophy traditions and to examine how he developed the theory of God as the existence of will.