Paslanmaz çeliklerin, Türkiye'de tercihli uygulama alanlarına göre, optimum kullanım önerilerinin hazırlanması

Abstract

Bu çalışmada paslanmaz çelik tanımı ve optimum kullanım önerilerinin hazırlanması amaçlanmıştır. Paslanmaz çeliklerin kullanımları, ürün şekillerine göre değiştiği için paslanmaz çelik ürün şekilleri de anlatılmıştır. Seçimin kolayca yapılabilmesi için kullanımda gerekli olduğunu düşündüğümüz kriterlere puan verilerek kullanıcının seçimine yardımcı olmak amaçlanmıştır. Paslanmaz çeliklerin başlıca alaşım elementleri krom ve nikeldir. Buna göre krom ferrit yapıcı, nikel de ostenit yapıcı elementtir. Bunlara ek olarak mukavemeti artırmak, işlenebilirliği iyileştirmek, kaynak kabiliyetini artırmak için paslanmaz çeliklere diğer elementler katılır.Paslanmaz çeliklerin kullanım alanları korozyon direncinin yüksek olmasının istenildiği yerlerdir. Korozyon direncini etkileyen birçok faktör vardır. Bunlardan en önemlileri alaşımın krom içeriği, ortamın oksitleyici gücü, alaşımın nikel içeriği, ısıl işlem, alaşımın karbon içeriği, alaşıma ilave edilen karbür yapıcı elementlerdir. Paslanmaz çeliklerin içeriğinde krom ve nikel elementinin yanmda genellikle ostenit yapıcı olarak Mn, C, N, Co ve Cu; Ferrit yapıcı olarak ta Mo, Si, Nb, V, W, Ti ve Al elementleri katılır. Paslanmaz çelikleri beş grupta toplayabiliz; a) Martenzitik paslanmaz çelikler b) Ferritik paslanmaz çelikler c) Ostenitik paslanmaz çelikler d) Dubleks paslanmaz çelikler e) Çökelme ile sertleştirilebilen paslanmaz çelikler Genel amaçlı çeliklerin yanında özel amaçlar için standart olmayan birçok paslanmaz çelik üretilmiştir. Standart tipler tablo l'de, standart olmayan paslanmaz çelik tipleride tablo 2 'de AISI numaralarıyla verilmiştir. Paslanmaz veya ısıya dayanıklı çelik seçiminde en belirleyici özellikler ele alınarak kullanıcının seçim yapması kolaylaştırılmıştır. Çeliklerin, kimyasal kompozisyonları korozyona karşı dayanımları, fiziksel ve kimyasal özellikleri konusunda birbirinden farklı standart tipleri vardır.Optimum seçimi yapmak, uygulamada istenen performansı gösterecek minimum fiyatlı çeliği seçmektir. Paslanmaz çelik kullanımında en önemli konu kullanılacak yere göre doğru seçimin yapılmasıdır. Paslanmaz çelik seçiminde özel uygulamalar için dikkat edilecek karakteristikler aşağıda verilmiştir; l.Korozyon direnci 2.0ksitlenme direnci 3. İşletme sıcaklıklarında süneklik ve dayanım 4.İşleme tekniğine uygunluk 5. Çalışma koşullarındaki özelliklere uygunluk ö.Yüzey temizleme tekniklerine uygunluk 7.Tokluk 8. Aşınma direnci 9.Yüzey parlaklığı lO.Magnetik özellikler 1 1.Isı iletkenliği 12.Elektrik direnci 13. Keskinlik 14.Rijitlik 15.Boyutsal uygunluk Paslanmaz çelik ürün şekilleri de aşağıda verilmiştir; Ostenitik paslanmaz; saç, şerit, levha, çubuk, tel, ince boru Ferritikpaslanmaz; levha, çubuk, saç, şerit Martenzitik paslanmaz; levha, saç, şerit, çubuk, ince boru, tel, profil Dubleks paslanmaz; Çoğu şekilde bulunabilir. Çökelmeyle sertleştirilen paslanmaz; Çoğu şekilde bulunabilir. Atmosferik korozyona dirençli olması istenen yerler; İnşaatçılık, Merdaneler, otomobiller ve kamyonlar, mobilyalar, güç üniteleri, çamaşır ekipmanlarıdır. Atmosferik korozyon dışında kullanıldığı yerler; Yiyecek prosesleri ve mutfak ekipmankan, mimari, tekstil, hastaneler ve cerrahi ekipmanlar, kimyasal ve petrokimyasal alanlardır.

The aim of this study is to descripe the stainless steel and to suggest the optimum using styles.The application of stainless steel can be changed according to product type so, the product that were made from stainless steel was also mentioned on this work. It was tried to help how to choose a stainless steel by giving points to the criterion of application of stainless steel. Stainless steel are more resistand to rusting and staining than plain carbon and low-alloy steel. They have superior corrosion resistance because they contain relatively large amounts of chromium. Although other elements such as copper,aliiminyum, silicon, nickel and molybdenum also increase the corrosion resistance of steel, their usefulness in this respect is limited. The term 'stainless' implies a resistance to staining, rusting and pitting inthe air, moist and polluted as it is, and generally defines a chromium contend in excess of 11% but less than 30%, and the fact that the stuff is 'steel' means that base iron. Commercial stainless steels contain other alloying additions besides Cr and Ni ; these are generally divided into austenite stabilizers ( Ni, Mn, C, N, Co, and Cu) and ferrite stabilizers (including Cr, Mo, Si, Nb, V, W, Ti, and Al). Stainless steel are commanly divided into five gruops ; a)martensitic stainless steels b)ferritic stainless steels c) austenitic stainless steels d)dublex stainless steels e) precipitation-hardening stainless steels Although the american iron and steel institude does not write specifications, it has published a list of 'standart types' of stainless steel. The composiyions of AISI standart types are given in table 1. besides AISI standart types, many proprietary stainless steels are used for specific applications. Compositions of the more popular 'nonstandart' stainless steels are given in the table 2. some of the nonstandart grades are identified by AISI type numbers.The first and most importand step towards succesfull use of a stainless or heat-resisting steel is selection of type that appropriate for the application.There are a large number of standart types that differ from one another in composition, corrosion resistance, physical properties and mechanical properties; selection of the optimum type for a specific application is the key to satisfactory performance at minimum total cost. Below is a checklist of characteristics to be considered in selection of the proper type of stainless steel for a specific application. Corrosion resistace Resistance to oxidetion and sulfidation Strenght and ductility at ambient and service temperatures Suitability for intended fabrication techniques Suitability for intended cleaning procedures Stability of properties in service Toughness Resistance to galling and seizing Surface finish and/or reflectivity Magnetic properties Termal conductivity Elektrical resistivity Sharpness Rigidity Dimensional stability The available forms of stainless steels are given below; Austenitic stainless; sheet, strip, plate, bar, wire, tubing Ferritic stainless; plate, bar, sheet, strip Martensitic stainless; plate, sheet, strip, bar, tubing, shapes, wire Dublex stainless; most wrought forms Precipitation hardened; most wrought forms Applications involving resistance to atmospheric corrosion; Buildings, rolling stock, autos and trucks, furniture, power generation, laundry aquipment.VI Applications involving resistance to other corrodents ; Food- processing and kitchen equipment, agriculture, textiles, hospitals and surgical equipment, chemical and petrochemical plants. Very clearly, the prices reflect the alloy content of the steels, type 409 ( 12 % Cr ) being the cheapest and type 310 ( 25 % Cr % 20 Ni ) being the dearest in this particular selection of grades. Type 316(18%Cr, 12% Ni, 2,75 % Mo ) is more expensive than type 304 ( 18 % Cr, 9 % Ni ) and a premium is paid for the low carbon ( L grades ) and Ti-stabilizers versions of these grades. The difference in price between strip and plate is between 380$ and 570$/tonne, depending upon the grade.