Çevre yönetiminde ekolojik risk değerlendirmesi ve Uluabat ramsar alanı için problem formülasyonu

Abstract

Bu çalışma, "Ekolojik Risk Değerlendirmesi"ni Türkiye'de ekolojik değerlerin korunması yolunda kullanılabilecek bir araç olarak tanıtmayı amaçlamıştır. Bu amaçla "Risk Değerlendirmesi" kavramının çevre yönetimindeki yeri irdelenmiş, bu aracın kullanım sistematiği araştırılmış ve Bursa' mn önemli bir ekolojik değeri olan Uluabat Gölü Ramsar Alam için, Ekolojik Risk Değerlendirmesinin bir adımı olan "Problem Formülasyonu" çalışması yürütülmüştür. Uluabat Gölü Ramsar Alam için tartışılan ekolojik risk değerlendirme yaklaşımında, alanın değerlerinin maruz kaldığı olumsuz şartlar ve bunlardan kaynaklanan riskler belirlenmiştir. Bu belirleme, alan araştırması, mevcut bilgilerin değerlendirilmesi, hipotez etki matrisinin kullanılması, kavramsal model geliştirilmesi, kimyasal analiz sonuçlarının göl ve havza için yorumlanması, uydu görüntüleri yardımıyla gerçekleştirilmiştir. Alandaki, uzun süreli baskı unsurları ve gelecekteki insan faaliyetlerinden beklenen potansiyel riskler belirlenmiştir. Uluabat Ramsar Alanı için yapılan uygulama, bu aracın kullanılmasının, çalışmanın yürütülmesine bir sistematik katacağı, riskleri somuta indirgeyebileceği ve alınacak karar için gerekli bilimsel dayanağı sunarak uygun politikanın belirlenmesine katkı koyacağı görülmüştür. Ancak böyle bir çalışma, multidisipliner uzman bir ekiple gerçekleştirilmelidir. Risk değerlendirmesi çalışmaları her zaman bir belirsizlik içermektedir, bu nedenle çalışma kapsamında belirsizliğin ölçüsü hesaplanmalı ve ifade edilmelidir. Elde edilen bulgular, Türkiye'de "Ekolojik Risk Değerlendirmesi"nin uygulanabilmesi için kurumlar arası ortaklık bağlarının güçlenmesi gerektiği bu sayede ihtiyaç duyulan veri kalitesi ve yeterliliğine ulaşılabileceği yönündedir. Ekolojik risk değerlendirmesi ancak ilgili tüm grupların ve yetki sahiplerinin birlikteliğinde yapılacak bir planlama çalışmasının ardından başlatıldığında, gerçek amacına ulaşacaktır. Elde edilen sonuçlar risk yönetim kararlarının üretilmesinde veya karar alternatifleri arasında doğru seçimin yapılmasında kullanılabilir. Ekolojik Risk Değerlendirmesinin, Türkiye'de daha çok tanınmış olan Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporlarının hazırlanmasında tamamlayıcı bir araç olarak kullanılması mümkündür ve çalışmaya yeni boyutlar kazandıracaktır.

This study has aimed to present 'Ecological Risk Assessment' as a useful tool that can be used towards protection and recovery of ecological values in Turkey. With this intention the role of the 'Risk Assessment' concept in Environmental Management has been investigated, the systemic process for making the assessment has been searched and the 'Problem Formulation' study that is the first step of the assessment has been undertaken for Uluabat Lake and Watershed, an important ecological value of Bursa City. Within the ecological risk assessment approach that has been discussed for Uluabat Lake and Watershed, the adverse conditions the field objected to and the risks caused by these have been identified. This identification has been undertaken with the support of the; field studies, assessment and integration of available information, usage of hypothesis-effect matrix, conceptual model development, interpretation of chemical analysis results for lake and watershed and of satellite images. The long-term stressors and potential risks expected from human activities in the future have been identified. The assessment practice made for Uluabat Watershed showed that, the usage of this tool would bring a systemic dimension to study, would concretize the risks, and contribute to the selection of proper policy while providing the scientific base. However this kind of a study should be accomplished by a multi-disciplinary team. Risk assessment studies always contain uncertainly but the thing that is needed to do within the context of the assessment is to calculate the uncertainly and indicate in the report. The findings show that in order to implement "Ecological Risk Assessment" in Turkey, the inter-institutional relations are needed to be strengthened and only thanks to this the essential data quality and sufficiency could be achieved. The Ecological Risk Assessment would achieve its aim if it is launched after a planning phase including all interested groups and authorities of the area. The results of the assessment can be used to produce "Risk Management" decisions or selecting between the decision alternatives. It is possible to use Ecological Risk Assessment as a complementary part of Environmental Impact Assessment which is more common in Turkey and that usage would give new insights to the work.