Klasik İslâm felsefesinde insan kavramı

Abstract

İnsan konusu, ilim ve düşünce tarihinin önemi haiz bir meselesi olmuştur. Felsefe geleneği insan konusunu; psikolojiden metafiziğe, aksiyolojiden sosyo-politiğe kadar geniş bir zeminde ele alıp incelemektedir. Bu ana disiplinin bir parçası olan İslâm felsefesi geleneği de insan konusuna ziyadesiyle önem vermiş, hatta bu konu İslâm felsefesinde merkezî bir yer işgal etmiştir. İnsanın varlık yapısının ve doğasının mahiyeti; onu diğer varlıklardan ayıran ve kendisine has kılan mümeyyiz vasfı; akıl varlığı olarak insanın ereğinin veya ulaşmak istediği en son gayenin ne olduğu gibi sorular İslâm filozoflarının zihnini meşgul etmiş ve nihayetinde onlar bize kadar ulaşan eserlerinde İslâm felsefesine özgü bir tarzda söz konusu sorulara cevap ve açıklamalar getirmişlerdir. Bu çalışma, başta Fârâbî ve İbn Sînâ olmak üzere klasik dönem İslâm filozoflarının insan kavramına dair görüş ve tasavvurlarının tasvirini hedeflemektedir. Klasik İslâm Felsefesinde İnsan Kavramı adlı çalışma, İslâm filozoflarının insana ilişkin görüşlerini genel olarak doğa, akıl ve toplum bakımlarından ele alıp irdelemektedir. Üç bölümden oluşan araştırmanın birinci bölümünde “Doğa Düzeni ve Bu Düzende İnsanın Yeri”, ikinci bölümünde “Akıl Sahibi Varlık Olarak İnsan” ve üçüncü bölümünde “Etik ve Sosyo-Politik Yönüyle İnsan” konuları incelenmiştir.

The subject of the human being is an important matter in the history of science and thought. The philosophical tradition treats and analyses the human subject on a wide range of bases, from psychology to metaphysics, from axiology to socio-politics. The tradition of Islamic philosophy, which is a part of this main discipline, has also attached great importance to the subject of the human being, and this subject has even occupied a central place in Islamic philosophy. Questions such as the nature of being and the nature of man, his distinctive characteristic that distinguishes him from other beings and makes him unique, and what is man's purpose or ultimate goal that he wants to achieve as a being of reason have occupied the minds of Islamic philosophers, and ultimately, in their works that have reach us, they have provided answers and explanations to these questions in a style that is peculiar to Islamic philosophy. This study aims to describe the views and conceptions of the Islamicphilosophers of the classical period, particularly al-Fārābī and İbn Sînâ (Avicenna), on the concept of the human being. The study entitled The Concept of Man in Classical Islamic Philosophy examines the views of Islamic philosophers on man in terms of nature, reason and society in general. In the first part of the research, which consists of three parts, the subjects of "The Order of Nature and the Place of Man in this Order", "Man as a Being with Reason" in the second part and "Man in His Ethical and Socio-Political Aspects" in the third part are analysed.