Gölge oyunu bağlamında Karagöz ve Bursa ilişkisi

Abstract

Dünyada gölge oyununun kökenine dair çalışmalarda ortaya çıkan bilgiler ve ilintili incelemeler sonucunda çok çeşitli teoriler üretildiği görülmüştür. Gölge oyununun tarihsel süreci gibi Karagöz’de de sözlü aktarım dolayısıyla yazılmaya çalışılan süreç netleşmemiştir. Çalışmamız Türk gölge oyununun son biçimi olan Karagöz’ün önceki şekli ile Anadolu’ya getirilişi ve oyunun Bursa’daki kurucusu olarak addedilen Şeyh Mehmet Kûşteri’nin Bursa ile bağlantısı üzerinedir. Evliya Çelebi’nin Seyahatname adlı eserinde daha önceki araştırmalarda kullanılmamış, Mehmet Kûşteri’ye ait, “Hayâl-i Zıl” adlı tasavvufî eser bilgisiyle de günümüzde sadece “Mukaddime” bölümünde okunan perde gazelinde olduğu söylenen Karagöz’deki tasavvufi yapı, oyunun bölümlerinde incelenmiştir.

It has been seen that a wide variety of theories have been produced as a result of the information and related studies on the origin of shadow play in the world. Like the historical process of the shadow play, the process tried to be written has not been clarified in Karagöz due to the verbal transmission. Our study, is about the last form of the Turkish shadow play, Karagöz, which was brought to Anatolia in its previous form, and the connection of Şeyh Mehmet Kûşteri, who is considered to be the founder of the game in Bursa, with Bursa. The myctical structure in Karagöz, which was not used in previous researches in Evliya Çelebi’s Seyahatname, was examined in the parts of the play, which is said to be in the curtain ghazal ready only in the “Mukaddime” section today, with the knowledge of Mehmet Kûşteri’s mystical work called “Hayal-i Zıl”.