CBS yöntemiyle Bursa’nın bütünleşik doğal tehlike analizi

Abstract

Dünyada birçok bölge, birden fazla doğal tehlikenin etkili olduğu alanlardır. Etkili bir risk azaltma, bütün tehlikeler birlikte ele alınıp analiz edildiğinde mümkün olabilir. Bütünleşik doğal tehlike analizi bir bölgede meydana gelen tehlikelerin birlikte ele alınarak değerlendirilmesini ifade eder. Risk azaltma planlamasının ilk ve en önemli basamağı tehlike haritalarının oluşturulmasıdır. Bu çalışmada, Marmara Bölgesi’nin güneydoğusunda yer alan Bursa ilinde geçmişten günümüze meydana gelen deprem, kütle hareketleri (heyelan, kaya düşmesi), sel-taşkınlar, orman yangınları ile çığ doğal afetlerinin bütünleşik doğal tehlike analizinin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yöntemi kullanılarak oluşturulması ve haritalanması hedeflenmiştir. Bu doğrultuda öncelikle çalışma alanının tanınması ve bütünleşik doğal tehlike analizinde kullanılmak üzere Bursa’nın genel coğrafik özellikleri ele alınmıştır. Daha sonra her bir tehlike için elde edilen envanter doğrultusunda tehlikelerin ilçe ve mahalle bazında mekânsal ve zamansal dağılışı ele alınarak, yaşanmış tehlikelerden bazı örnekler verilmiştir. Tehlikeler birleştirilerek bütünleşik olarak ele alınmış, mekânsal ve zamansal dağılışı incelenmiş ve her bir tehlike için yoğunluk haritası oluşturulup çakıştırılarak bütünleşik doğal tehlike yoğunluk haritası oluşturulmuş ve yorumlanmıştır. Son olarak coğrafi faktörler ile bütünleşik tehlikeler arasındaki ilişkiler analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda Bursa’nın bütünleşik doğal tehlike yoğunluk haritası incelendiğinde yüksek tehlikeli bölgelerin özellikle Uludağ’ın kuzeybatı, kuzey, kuzeydoğusu ve doğusunda; Bursa ve İnegöl ovaları ile Uludağ yamaçlarının kesiştiği alanlarda yer aldığı tespit edilmiştir. Bu alanlar yükselti farkının fazla olduğu alanlar olmakla birlikte, yükselti, sıcaklık ve yağış değerlerinin de kısa mesafede değiştiği alanlardır. Yüksek tehlikeli alanların ilde nüfusun da en yüksek olduğu ilçelerin sınırları içinde olması çalışmanın önemini destekler niteliktedir.

Many parts of the world are affected by more than one natural hazard. Effective risk reduction is possible if all hazards are considered and analyzed together. Multinatural hazard analysis is the process of assessing several hazards that occur in a given area by taking them all into account. The first and most important step in risk reduction planning is the creation of hazard maps. The goal of this study was to use the Geographic Information Systems (GIS) method to create and analyze a multi-natural hazard map of natural disasters including earthquakes, mass movements (landslides, rock falls), floods and overflows, forest fires and avalanches in Bursa province, located in the southeast of the Marmara Region of Turkey. In this regard, first of all, the general geographical features of Bursa were discussed in order to describe the study area and to use the features in multi-natural hazard analysis. Next, the spatial and temporal distribution of hazards on the basis of districts and neighborhoods was discussed in accordance with the inventory obtained for each hazard, and a number of past hazards were presented as examples. Hazards were combined and treated in an integrated manner, their spatial and temporal distribution was examined, and a multi-natural hazard density map was created and interpreted by creating and overlaying the intensity map for each hazard. Finally, the relationships between geographical factors and the integrated hazards were analyzed. The multi-natural hazard density map of Bursa that resulted from the study showed that the highly hazardous areas were located where the Bursa and Inegol plains intersected with the Uludag slopes, particularly in the northwest, north, northeast, and east of Uludag. These are areas with a large altitude difference, as well as areas where altitude, temperature, and precipitation values change dramatically over a short distance. The fact that the high-hazard areas are within the borders of the districts with the highest population in the province supports the importance of the study.