Samsun ili arazi kullanımı/örtüsünün mekânsal-zamansal değişimlerinin fraktal analiz kullanılarak belirlenmesi

Abstract

Bu çalışmada, mekânsal analizler için giderek artan bir ilgi ve öneme sahip olan ve bu kapsamda Coğrafi Bilgi Sistemlerine (CBS) entegre edilen fraktal analiz konusuna odaklanılmış, Samsun ilinin arazi kullanımı/örtüsündeki mekânsal-zamansal değişimler, CBS ve fraktal analizin entegrasyonuyla belirlenmiştir. 1990 ve 2012 yılları için CORINE 2. düzey arazi kullanımı/örtüsü sınıfları kullanılarak Samsun ilinin arazi kullanımı/örtüsü sınıflarının mekânsal dağılımı ve deseni belirlenmiş, 1990-2012 periyodunda yaşanan değişimler irdelenmiştir. Fraktal analiz kapsamında; kutu sayma yöntemiyle fraktal boyut, kayan kutular algoritmasıyla lakünarite indeksi hesaplanmıştır. 1990-2012 periyodunda CORINE 2. düzeyde yer alan 15 sınıfın 2’sinde hem fraktal boyut hem de lakünarite indeksi artarken, 1 sınıfta fraktal boyut ve lakünarite indeksi aynı anda azalmıştır. 4 sınıfta fraktal boyut artarken lakünarite indeksi azalmış, 8 sınıfta fraktal boyut azalırken lakünarite indeksi artmıştır. Sonuçlar, alan ve mekânsal dağılımların yanı sıra parçalanma/kompaktlaşma ve heterojenlik/homojenlik derecesinin analiziyle mekânsal desen özelliklerinin irdelenmesinin, antropojenik etkilerin çevresel sonuçlarının izlenmesi ve değerlendirilmesi açısından önemli bilgiler sunduğunu ortaya koymuştur.

In this study, we focused on the fractal analysis, which has increasing interest and importance for spatial analysis and is integrated into Geographical Information Systems (GIS), and the spatiotemporal changes in land use/cover of Samsun province were determined by integration of GIS and fractal analysis. The spatial distribution and pattern of the land use/cover classes of Samsun province were determined by using the CORINE 2nd level land use/cover classes for 1990 and 2012, and the changes experienced in 1990-2012 period were examined. In fractal analyzes; fractal dimensions and lacunarity indexes were calculated by using the box counting and the gliding box algorithm, respectively. In the period of 1990-2012, considering 15 classes of CORINE level 2 data, both fractal dimension and lacunarity index increased in 2 classes, both fractal dimension and lacunarity index decreased in 1 class, fractal dimension increased and lacunarity index decreased in 4 classes, and fractal dimension decreased and lacunarity index increased in 8 classes. The results showed that examination of the degree of fragmentation/compactness and heterogeneity/homogeneity, as well as the determination of surface area and spatial distributions, provides important information for the monitoring and evaluation of the environmental consequences of anthropogenic effects.