Muhibbî Dîvânı (1000 – 1500. gazeller) (Bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük)

Abstract

Bir metni sağlıklı bir şekilde anlamanın temel şartlarından biri sözcüklerin anlam çerçevesine vakıf olmaktır. Bu sebeple sözcüklerin gerek dönemsel kullanımları gerek metin içindeki bağlamsal anlamları büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla meydana getirilen TEBDİZ (Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizini ve İşlevsel Sözlüğü) sistemi metinleri bağlamsal olarak değerlendirmede büyük fayda sağlamaktadır. Bu çalışmada sultan şairlerden olan Muhibbî’nin (Kânûnî Sultan Süleyman) 501 gazeli (1000 – 1500. Gazeller) TEBDİZ elektronik sistemine yüklendi ve gazellerin bağlamlı dizini oluşturuldu. Şiirlerin metinleri için Kemal YAVUZ ve Orhan YAVUZ tarafından neşredilen “Muhibbî Dîvânı-Bütün Şiirleri” adlı çalışma esas alındı. İhtiyaç duyulduğunda diğer neşirlerle karşılaştırmalar yapıldı. Şiirlerdeki kelimeler metnin bağlamı çerçevesinde anlamlandırıldı. Elde edilen bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük yardımıyla şairin dili ve üslubu, metnin içeriği ile ilgili bazı noktalar üzerinde duruldu. Oluşturulan dizin ve sözlük hem devri için hem de genel olarak dîvân şiiri için Muhibbî’nin kelime kadrosunu göstermesinin yanı sıra sanat anlayışı, hayata bakışı, psikolojisi vs. noktalarında ipucu vermekte ve pek çok malzemeyi göz önüne sermektedir.

One of the basic conditions for understanding a text in a healthy way is to be familiar with the meaning frame of words. For this reason, both the periodic usage of the words and their contextual meanings in the text are of great importance. TEBDİZ (Contextual Index and Functional Dictionary of Historical and Literary Texts) system created for this purpose provides a great benefit in evaluating texts in context. In this study, 501 ghazals (1000 - 1500. Ghazals) of Muhibbî (Kânûnî Sultan Süleyman), one of the sultan poets, were uploaded to TEBDİZ electronic system and the contextual index of the ghazals was established. The texts of the poems were based on the work “Muhibbî Dîvanı-Whole Poems” published by Kemal YAVUZ and Orhan YAVUZ. When needed, comparisons were made with other publications. The words in the poems were made meaningful within the context of the text. With the help of the contextual index and the functional dictionary, the language and style of the poet and the content of the text were discussed. The index and dictionary created for Muhabbî both for the transfer and for the poetry of Dîvân in general, as well as showing the word staff, understanding of art, view of life, psychology, etc. points and reveal many materials.