Bursa'nın sosyal tarihi kapsamında, 17.yüzyıl başlarında kadı sicillerinde şiddet içeren suçlar ve düşündürdükleri

Abstract

Osmanlı Devleti'nin hukuk sistemi, İslâm hukuku ve örfî hukukun birlikte uygulanmasına dayalı bir sistemdir. Osmanlı mahkemelerinde görülen davalar ve merkezden çeşitli nedenlerle gönderilen belgeler şer'iye sicillerine işlenmiştir. Osmanlı mahkemelerinde karar merciî kadılardır. Mahkemede kadılara yardımcı olan başka görevliler de vardır. Önemli ticaret yolları üzerinde bulunan Bursa, kuruluş döneminde fethedilmiş ve başkentlik yapmıştır. Osmanlı Devleti'yle birlikte gelişmiş, Osmanlı Devleti'nin ve dünyanın önemli ticaret merkezlerinden biri haline gelmiştir. Bursa, bu özelliğini 17. yüzyıldan itibaren kaybetmeye başlamıştır, bunun nedeni, Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu, siyasi, ekonomik ve sosyal şartlardır. 17. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin siyasi, sosyal ve ekonomik koşullarında olumsuzluklar ortaya çıkmıştır. Bunların başlıca nedenleri, Osmanlı-İran savaşları, uzun süren savaşların askerleri maddi - manevi olumsuz etkilemesi, ticaret yollarının değişmesidir. Halkın gelir düzeyi düşmüş hayat daha pahalı hale gelmiştir. Bu dönemde Celali adıyla anılan eşkıyalar, yol kesmeye, hırsızlık yapmaya başlamıştır. Medrese öğrencileri de ayaklanmış, şiddet eylemlerine başlamıştır. Bu isyanlar ve şiddet eylemleri halkın durumunu daha da zorlaştırmıştır. Söz konusu eylemler nedeniyle Osmanlı mahkemelerinde şiddet suçuna dair birçok dava açılmış ve şer'iye sicillerine kaydedilmiştir. Şiddet, sadece bu dönemde görülmemiş, tarihin her döneminde var olmuştur. Her dönem farklı tanımlanmasına, farklı anlamlar yüklenmesine karşın şiddet çoğunlukla kişiye verilen fiziksel ve ruhsal zarar olarak algılanmıştır. Günümüzde de birçok şiddet eylemi gerçekleşmektedir. Bu eylemlerin birçoğunun nedenleri sosyal, ekonomik, kültürel yapılardaki bozulmalardır. 17. yüzyılın sosyal, ekonomik, kültürel koşulları ile günümüzün sosyal, ekonomik kültürel koşulları arasında benzerlikler vardır. Bu benzerlikler dikkate alındığında sosyal, ekonomik, kültürel kurumlardaki bozulmanın şiddet eylemlerinin artmasına neden olduğu söylenebilir.

Ottoman law is a system which depends on Islamic law and customs. The lawsuits concluded in Ottoman courts and the documents sent by central government were recorded in sharia registers. Kadi was the compotent authority of justice. Another officers also assisted to kadi in court. Bursa was located in the major trade routes, had been conquered by Turks in the emergence of Ottoman State and was the first capital city of the empire. The city developed in paralel with expansion of Ottoman State and became one of the important trade centers of Ottomans and also the world. Bursa began to lose this trait by the 17th century. The main reason is that Ottoman State had some political, economic and social problems. 17th century was the political, social and economic depression period for Ottoman State. The long lasting Ottoman - Persian wars, rising of military expenditures because of wars and change of trade routes are certain reasons of state crisis. In this period, demotic level of income fell down and cost of living consistly increased. The bandits called as Celalî began to forestall and steal. Madrasa students (suhte) also rebelled and participated in the acts of violence. Many people litigated to Ottoman courts because of the acts in question and these lawsuits were also recorded in sharia registers. Violence is not seen only this period, but has been existed throughout the history. Although it defines variously in every period of history, it is mostly agreed upon damaging to person physically or psychologically. Actually these violence acts are related to corruption in social, economic and cultural structures. There are similarities between social, economic and cultural circumstances of 17th century and ours. When these similarities are considered, the corruption in social, economic and cultural structures trigger to soar acts of violence can be said.