İlhanlı hükümdarı Abaka Han ve etrafındaki dünya (1265-1282)

Abstract

XIII. yüzyılın ortalarında İran ve çevresinde hâkimiyet kuran İlhanlı Devleti, kısa zamanda Yakın Doğu genelinde büyük çaplı değişiklikler meydana getiren mühim bir siyasî güç hâline gelmiştir. Devletin kurucusu Hülâgû Han'ın oğlu ve vârisi Abaka Han'ın hâkimiyet devri, sadece İlhanlılar açısından değil, çevredeki coğrafî sahalar ve hâkim güçler açısından da kilit bir tarihsel süreci ifade etmektedir. Bu tez çalışmasının konusu, İlhanlı Devleti'nin ikinci hükümdarı Abaka Han'ın tarihsel şahsiyeti temelinde, onun 1265-1282 yıllarını kapsayan saltanat devrinde, devletin dâhili ve hârici meseleleri ve etrafındaki yakın ve uzak dünyayla siyasî, diplomatik ve sosyo-kültürel münasebetleridir. Bu kapsamda evvelâ Abaka Han'ın şehzadelik dönemi çerçevesinde onun doğumu, çocukluğu ve eğitimi, gençliği ve veliahtlığı ile tahta çıkış süreci işlenmiştir. Ardından onun hükümdarlık devrine geçilerek İlhanlı Devleti'nin Abaka Han'ın hâkimiyet yıllarındaki siyasî tarihine yer verilmiştir. Üçüncü bölümde, Abaka Han döneminde İlhanlı Devleti'nin idarî yapısı, tâbi devletler ve mahallî hâkimiyetlerle münasebetleri ile onun haricî siyaseti ele alınmıştır. Nihayet, Abaka Han'ın vefatı, şahsiyeti ve ailesi, ayrıca dinî ve ilmî yönü dolayısıyla bu dönemde yaşayan din ve ilim adamları mevzubahis edilmiştir. Temel mânâda biyografik ve monografik bir araştırma olma vasfındaki bu tez çalışması, İlhanlı hükümdarı Abaka Han'a farklı bir zaviyeden bakmak maksadıyla kaleme alınmıştır.

Ilkhanid State, which dominated Iran and its surroundings in the middle of the 13th century, became a significant political power that brought major changes throughout the Near East before long. The reign of Abaqa Khan, the son and heir of Hülegü Khan, the founder of the state, represents a key historical process not only for Ilkhanids but also for surrounding geographical areas and supreme powers. The subject of this thesis, on the basis of the historical personality of Abaqa Khan, the second ruler of the Ilkhanid State, during his reign covered the year 1265-1282, the internal and external issues of the state and its political, diplomatic, and socio-cultural relations with the near and far world around it. In this scope, first of all, Abaqa Khan's birth, childhood and education, youth, heirship, and the process of his accession to the throne were discussed. Then came his reign process and the political history of the Ilkhanid State during the reign of Abaka Khan was included. In the third chapter, the administrative structure of the Ilkhanate State during the Abaka Khan period, its relations with the subordinate states and local dominions, and his foreign policy are discussed. Finally, Abaka Khan's death, his personality, his family, and religious and scientific men who lived in this period, due to his religious and scientific aspects, were mentioned. This thesis, which is basically biographic and monographic research, was written to look at the Ilkhanid ruler Abaqa Khan from a different point.