18. yüzyılda Osmanlı taşra yönetim düzeninin sosyo-kültürel yapıya etkileri (Bursa örneği)

Abstract

18. yüzyıl Osmanlı tarihinde, devlet düzeni ve toplumsal yapı açısından, Osmanlı klasik dönemi kabul edilen 16. yüzyılla Batılılaşma hareketlerinin yoğunlaştığı 19. yüzyıl arasında bir değişim ve geçiş dönemi olarak kabul edilir. Devletin içinde bulunduğu yeni koşulların etkisiyle toprak düzeni, askerî ve malî düzende bir farklılaşma gözlenmektedir. Bu dönemde gerek vergi düzeninde gerekse idarî yapıda taşradaki yerel unsurlar olarak âyan ve eşraf önemli roller üstlenmişlerdir.Araştırmamızda ise 18. yüzyılda Osmanlı taşrasında işleyen yönetim düzeni ile bu düzenin Bursa örneğinde reaya üzerindeki etkileri ele alınmıştır. Bu çalışmada kaynak olarak başta Bursa Kadı Sicilleri olmak üzere Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nden temin edilen belgelere ve 18. yüzyıl Bursası hakkında orijinal veriler sunan yazma eserlere başvurulmuştur.Birinci bölümde öncelikle tez konusu çerçevesinde 18. yüzyıl Osmanlı tarihi araştırmaları ve konuyla ilgili süre giden tartışmalar ele alınmıştır. Bu bölümde tez konumuz açısından bir çerçeve çizilmek istenmiştir. İkinci ve Üçüncü Bölümlerde 18. yüzyıl Bursası'ndaki yönetim düzeni ve araçları ile şehrin gösterdiği demografik özellikler ve toplumsal yapı üzerine analizleri ele alınmıştır. Son bölümde ise özellikle yönetim düzeninde klasik döneme göre görülen farklılıklar ve Bursa yöresinde yaşayan insanlar üzerindeki etkileri ele alınmıştır.

Eighteenth century is a transition period between 16th century which is accepted as a Ottoman Classical period and 19th century in which westernization movements increased. New conditions of the state have lead to a differentiation in land order, military and financial order. In that period, local actors called âyan and eşraf (notables) have undertaken important roles in tax system and administration.In this thesis 18th century provincial government and its effects on reaya in Bursa are discussed. Main sources of this thesis are Bursa Court Registers, documents gathered from Ottoman Archives and original manuscripts of 18th century Bursa.Chapter one outlines researches on 18th century Ottoman history and continuing discussions on our topic. In this chapter emphasizes a general perspective of thesis. Chapter two and three examine administrative structure with its instruments, demographic profile and analysis on social order of Bursa city. Chapter four analyzes differences in administrative structures and its effects on inhabitants of Bursa city.