Vergi boşluğu kavramı, kapsamı ve ölçülmesi: Çeşitli ülke uygulamaları ve Türkiye için çıkarımlar

Abstract

Vergi boşluğu en genel haliyle gerçekte toplanan vergi gelirleri ile vergi mükelleflerinin vergi kanunlarına tam olarak uyması durumunda toplanması gereken tutar arasındaki fark olarak ifade edilmektedir. Vergi boşluğunun büyüklüğü sosyo-ekonomik politikanın hatalı olduğunu, ticari faaliyetin ekonomik ve yasal karakterlerini tekrar kazanabilmesi için düzeltilmesi gerektiğinin bir işareti olarak kabul edilmektedir. Ayrıca vergi boşluğundaki artış, kayıtdışı ekonomideki artışın göstergesi olmakta, bu durum kamu gelirlerinin toplanmasını engellemekte ve adil gelir dağılımını bozucu etki yaratmaktadır. Vergi boşluğunun makul oranı hakkında genel kabul görmüş bir oran bulunmamaktadır. Ayrıca vergi boşluğunun ölçümüne yönelik uluslararası genel kabul görmüş bir yöntem de bulunmamakla birlikte son yıllarda bazı ülkelerde çalışmalar yapılmaktadır. Bu tezde çeşitli ülke uygulamaları incelenerek Türkiye’de genel vergi boşluğunun ve vergi türleri bazında vergi boşluğunun ölçümü yapılmıştır. Ayrıca vergi boşluğuna yol açan faktörleri temel alan ekonometrik analiz yapılmıştır. Analizde “Lee ve Strazicich Çoklu Yapısal Kırılmalı Birim Kök Sınaması” ve “Johansen, Mosconi ve Nielsen Eştümleşme Yaklaşımı” kullanılmıştır.

In its most general form, the tax gap is the difference between the tax revenues actually collected and the amount that should be collected if taxpayers fully comply with the tax laws. The size of the tax gap is accepted as a sign that the socio-economic policy is wrong and needs to be corrected so that business activity can regain its economic and legal character. In addition, the increase in the tax gap is an indicator of the increase in the informal economy, which prevents the collection of public revenues and creates a distorting effect on the fair income distribution. There is no generally accepted rate for the reasonable rate of the tax gap. In addition, although there is no internationally accepted method for measuring the tax gap, studies have been carried out in some countries in recent years. In this thesis, the general tax gap in Turkey and the tax gap on the basis of tax types have been measured by examining the practices of various countries. In addition, an econometric analysis based on the factors causing the tax gap has been made. “Lee and Strazicich Unit Root Test with Multiple Structural Breaks” and “Johansen, Mosconi and Nielsen Co-integration Approach” were used in the analysis.