İmam Hatip liselerinde Kur’an-ı Kerim öğretiminde yeni yöntemler ve materyal kullanımı

Abstract

Yükseköğrenime ve mesleğe öğrenci hazırlayan AİHL’lerden mezun bireylerin imamlık, hatiplik ve Kur’an Kursu öğreticiliği gibi görevleri etkin bir şekilde yürütebilmeleri ve İlâhiyat Fakültelerinden mezun olanların da öğretmenlik, müftülük, vaizlik gibi din eğitimi ve hizmetlerinde başarılı olabilmeleri için öncelikli olarak Kur’an’ı doğru ve düzgün okuma becerisi kazanmaları gerekmektedir. Bu bağlamda AİHL’lerde ve İlâhiyat Fakültelerinde verilen Kur’an eğitiminin niteliği önem teşkil etmektedir. AİHL’lerde Kur’an dersinin niteliğini artırmak için öncelikle öğretmenlerin meslekî yeterliliklerinin iyi olması, kârî ve mukrî özelliklerini taşıması, sonra da dersin özel öğretim yöntem ve tekniklerini bilmesi ve uygulaması beklenmektedir. Araştırmada, İmam Hatip Okullarında 1924’ten itibaren okutulan Kur’an-ı Kerim dersi öğretim programlarındaki öğretim yöntem ve teknikleri incelenmiştir. Akabinde “ilişkisel tarama modeli karşılaştırma türü” tercih edilerek hâlihazırda Kur’an dersinin öğretiminde belirlenen yöntemlerin uygulanma düzeyine ilişkin öğrenci ve öğretmenlerin görüşleri tespit edilmiştir. Araştırma örneklemini 26 ildeki AİHL’lerde görev yapan 1.730 öğretmen ve 13.638 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmada “Elif-bâ öğretimi, yüzünden okuma, tecvid öğretimi, ezber, anlam öğretimi, öğretim materyalleri, ölçme ve değerlendirme ile dersin verimliliğini arttırma alanı” olmak üzere sekiz boyutlu ölçek geliştirilmiş ve bu ölçekle veriler toplanmıştır. Elde edilen veriler doğrultusunda öğrenci ve öğretmen görüşleri, cinsiyet, mezuniyet, meslekî kıdem, hafızlık durumu gibi değişkenler açısından incelenmiştir. Ayrıca Türkiye’de ve bazı İslam ülkelerinde Kur’an öğretimi ile ilgili literatürden, İlâhiyat Fakültesi öğretim üyeleri ile Kur’an kıraatinin öğretiminde uzmanlığı olan eğitimcilerle yapılan görüşmelerden yararlanılarak dersin öğretiminde yeni yöntemler, teknikler ve öğretim materyallerine yer verilmiştir. Araştırma sonucunda, Kur’an eğitiminde geleneksel yöntemlerin daha yaygın ve etkin olarak uygulanması; yeni yöntem ve tekniklere ağırlık verilmesi; öğretmenlerin Kur’an tilâveti ve özel öğretim yöntemleri alanında meslekî yeterliliklerinin geliştirilmesi; anlam öğretimi, ölçme-değerlendirme ve materyal kullanımında farkındalıklarının arttırılması gerektiği tespit edilmiştir. Araştırmanın, Kur’an öğretim yöntemleriyle ilgili çalışmalar arasında önemli bir boşluğu dolduracağı, getirilen öneriler uygulandığı takdirde AİHL’lerdeki Kur’an eğitiminin niteliğine önemli katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

In order for the graduates of the AIHHSs (Anatolian Imam Hatip High Schools), which prepare students for higher education and profession, to carry out tasks such as imamate, preaching and teaching in the Quran courses effectively, and the graduates of theology faculties to be successful in religious education and services such as teaching, muftiate, preaching they must gain the ability to recite the Quran correctly and properly. In this context, the quality of the Quran education given in the AIHHSs and Theology Faculties is important. In order to increase the quality of the Qur'an classes in AIHHSs, firstly, it is expected that teachers have good professional competencies, the characteristics of Qari (a person who recites the Quran with Tajwid) and Mukrî (a scholar of qiraah who narrates through word of mouth from a master who has received the recitations with a solid and uninterrupted chain of narrators.) and also know and apply the special teaching methods and techniques of the class. In the research, the teaching methods and techniques in the teaching programs of the Quran classes having been taught in Imam Hatip Schools since 1924 were examined; the opinions of students and teachers about the application level of the methods determined in the teaching of the class were obtained by using the “relational screening model”. The research sample consisted of 1,730 teachers working in AIHHSs and 13,638 students studying in AIHHSs in 26 provinces. In the study, an eight-dimensional scale, "Elif-bâ (arabic alphabet) teaching, reciting, tajwid teaching, memorization, meaning teaching, teaching materials, measurement and evaluation and the area of increasing the efficiency of the lesson" was developed and data were collected according to this scale. In line with the data, student and teacher opinions were analyzed in terms of variables such as gender, graduation, professional seniority, memorization level for hafiz (someone who has completely memorized the Quran). In addition to the literature on teaching the Quran in Turkey and the Islamic world, new methods, techniques and teaching materials were included in the teaching of the class, benefitting from the interviews made with the lecturers of the Faculty of Theology and the educators who had expertise in teaching the Qıraah (the discipline related to Quran recitation). As a result of the research, the more widespread and effective application of traditional methods in Quran education; focusing on new methods and techniques; improving the professional competencies of teachers in the field of recitation of Quran and special teaching methods; it has been recommended that teachers’ awareness should be increased in the meaning teaching, assessment and evaluation and material use. It is thought that the research will fill an important gap among the studies related to the teaching methods of the Quran, and if the suggestions are implemented, it will make a significant contribution to the quality of the Quran education in the AIHHSs.