Sümer'den Bizans'a çoban ikonografisi

Abstract

Antik Çağ'dan günümüze, gerek mesleki gerekse dini açıdan önemini kaybetmeden süregelmiş olan 'çobanlık' kavramı, tabletler başta olmak üzere birçok kaynakta devamlı olarak karşımıza çıkmaktadır. Çobanlık, gerek önemli bir geçim kaynağı olması, gerekse din ve devlet adamlarının dahi gelişim zamanlarında hayata hazırlanmaları için verilen bir eğitim olmasından dolayı oldukça önem arz etmektedir. Bunun yanı sıra tapınaklarda tanrıya sunmak için hayvanları büyüten, seçen ve hazırlayan kişinin 'çoban' olması da, bu mesleği kutsal kılmaktadır. Bu tezde öncelikle kronolojik bir sırayla Sümerler'den başlayarak, Akkad, Assur, Babil ve devamında Hititler, Urartu, Frig dahil olmak üzere tabletler ışığında çobanlığın günlük hayatta ne ifade ettiği ve bu halkların benimsedikleri dinlerde hangi tanrıya bu sıfatı verdikleri araştırılmıştır. Sonrasında Antik Yunan ve Roma'da çobanlık kavramı ve pagan dinlerdeki önemi aktarılmaya çalışılmıştır. Bizans Dönemi'ne gelindiğinde dönemin şartlarından dolayı bu mesleğin izleri daha farklı kaynaklarda yer aldığı için (mozaik, fresk, heykel, kabartma gibi), bu somut kaynaklar ele alınmıştır. Bizans döneminin başlangıcında Hristiyanlığın benimsenmeye başlanmasıyla birlikte, "İyi Çoban İsa" betimi ortaya çıkmış ve pagan dinlerdeki tanrılar bu betime uyarlanmıştır. Çalışmanın devamında bu sıfatın veya ünvanın hangi tanrılar için kullanıldığı, özellikle fresklerde betimlenen figürün tanımı üzerine çalışılmıştır. Son bölümde ise İncil, Kur'ân ve Tevrat gibi kutsal kitaplarda çobanlığın geçtiği kısımlar incelenmiştir. Böylece çeşitli açılardan çobanlık mesleğinin önemi araştırılmış ve aktarılmaya çalışılmıştır.

Shepherd, which has continued from ancient times to the present without losing its importance both professionally and religiously, appears continuously in many sources including the tablets. Besides being an important source for livelihood, Shepherdism is very important because clergymen and statesmen were used to be trained with this job in the early times of their professional life. In addition, the fact that a stepherd is the one who raises, selects and prepares animals for offering to God in temples also makes this profession sacred. In this thesis, what the 'shepherd' mean in daily life starting from the Sumerians, Akkadian, Assyrian, Babylonian including the Hittites, Urartian, Phrygian was investigated cronologically in the light of tablets. Afterwards, the concept of shepherding in ancient Greece and Rome and its importance in pagan religions were explained. Since the traces of this profession were found in different sources such as mosaics, frescos, sculptures, reliefs etc. in Byzantine period, these sources were also discussed. With the adoption of Christianity at the beginning of the Byzantine period, the description of "Jesus The Good Shepherd" appeared, and the gods in pagan religions adapted to this description. The thesis continued with the gods which this title was used for and especially the description of the figure depicted in the frescoes. In the last chapter, the Bible, the Qur'an and the Torah were examined in the parts of the holy books that Shepherd has passed through. Thus, the importance of the shepherd profession in various ways was investigated and conveyed.